Hạ nguyên tiết

HẠ NGUYÊN TIẾT 

Hạ nguyên tiết 下元节là một trong những tiết nhật của Trung Quốc, thời gian là vào ngày 15 tháng 10 âm lịch, là sinh nhật của “Thuỷ Quan Đại Đế” Vũ  “水官大帝” 禹. Tương truyền vào ngày này là ngày mà ông Vũ 禹 sẽ xuống nhân gian giải ách cho dân, mọi người chuẩn bị hương đèn tế phẩm tế bái Thuỷ Quan Đại Đế, để cầu bình an. Nhân đó ngày này cũng gọi là “Tiêu tai nhật” 消灾日, “Hạ nguyên Thuỷ quan tiết” 下元水官节. Lúc này chính là lúc nông thôn thu hoạch mùa màng, tại vùng Vũ Tiến 武进 dường như nhà nhà đều lấy lúa nếp mới làm thành bánh, bọc nhân chay, sau khi hấp lên sẽ “Trai thiên” 斋天 bên ngoài. Thời trước, ngạn ngữ có câu:

Thập nguyệt bán, khiên lung đoàn tử trai Tam Quan.

十月半, 牵砻团子斋三官

(Giữa tháng 10, xay bột làm bánh cùng Tam Quan     

  Nguyên là Đạo giáo cho ngày này là sinh nhật của “Tam Quan” 三官, ngoài cửa nhà của tín đồ Đạo giáo đều dựng một cây cột, trên cột treo cờ vàng, trên cờ viết những chữ như: “Thiên Địa Thuỷ phủ” 天地水府, “Phong điều vũ thuận” 风调雨顺, “Quốc thái dân an” 国泰民安, “Tiêu tai giáng phúc” 消灾降福 ... Đêm đến, trên đỉnh cột treo 3 “thiên đăng” 天灯 (đèn trời), làm bánh có hình tròn cúng Tam quan. Sau thời Dân Quốc, tục này dần phế bỏ, duy chi trong dân gian đem nghi thức tế vong, đốt giấy tiền đưa lên cử hành vào “Trung nguyên tiết” 中元节 ngày 15 tháng 7 âm lịch. Tam giới gia 三界爷 (Tam Quan Đại Đế) lần lượt là: Thiên Quan Nghiêu 天官尧, Địa Quan Thuấn 地官舜, Thuỷ Quan Vũ 水官禹. Sinh nhật của ba vị lần lượt là Thượng nguyên tiết 上元节 (Nguyên tiêu), Trung nguyên tiết中元节, Hạ nguyên tiết 下元节.

          Đạo giáo từng đem rằm tháng Giêng là Thượng nguyên tiết, rằm tháng 7 là Trung nguyên tiết và rằm tháng 10 là Hạ nguyên tiết hợp xưng là “Tam nguyên” 三元. Cuối đời Hán, Thần mà đạo Ngũ đẩu mễ 五斗米, một phái biệt trọng yếu của Đạo giáo sùng phụng là Thiên Quan 天官, Địa Quan 地官, Thuỷ Quan 水官, cho rằng:

          - Thiên quan tứ phúc 天官赐福

- Địa quan xá tội 地官赦罪

- Thuỷ quan giải ách 水官解厄

đồng thời đem Tam nguyên phối cùng Tam quan, nói rằng rằm tháng Giêng là sinh nhật của Thượng nguyên Thiên Quan, rằm tháng 7 là sinh nhật của Trung nguyên Địa Quan, rằm tháng 10 là sinh nhật của Hạ nguyên Thuỷ Quan, nên rằm tháng 10 được gọi là Hạ nguyên tiết.

          Hạ nguyên tiết chính là lúc Thuỷ Quan giải ách Dương Cốc Đế quân 旸谷帝君 giải ách. Tục cho rằng vào ngày này, Thuỷ Quan căn cứ vào khảo sát, tấu lên thiên đình, giải ách cho người. Trong Trung Hoa phong tục chí 中华风俗志có chép:

          Thập nguyệt vọng vi Hạ nguyên tiết, tục truyền Thuỷ Quan giải ách chi thần, diệc hữu trì trai tụng kinh giả.

          十月望为下元节, 俗传水官解厄之辰, 亦有持斋诵经者.

          (Rằm tháng 10 là Hạ nguyên tiết, tục truyền là lúc Thuỷ Quan giải ách, cũng có người trai giới tụng kinh)

          Vào ngày này, Đạo quán thiết lập đạo trường, dân gian thì tế tự vong linh, đồng thời cầu Thuỷ Quan giải nạn. Thời cổ lại có quy định vào ngày này triều đình cấm giết mổ gia súc và kéo dài thời hạn chấp hành tử hình. Trong Mộng lương lục 梦梁录 của Ngô Tự Mục 吴自牧 đời Tống có chép:

          Thập nguyệt thập ngũ nhật, Thuỷ Quan giải ách chi nhật, cung quán sĩ thứ, thiết trai kiến tiếu, hoặc giải ách, hoặc tiến vong.

          十月十五日, 水官解厄之日, 宫观士庶, 设斋建醮, 或解厄, 或荐亡.

          (Ngày rằm tháng 10, là ngày Thuỷ Quan giải ách, cung điện Đạo quán, kẻ sĩ thứ dân, lập trai đàn tế đàn, để giải ách, hoặc cầu siêu cho vong linh)

          Và trong Tuyên Hoá huyện tân chí 宣化县新志 của tỉnh Hà Bắc 河北 có chép:

          Tục truyền Thuỷ Quan giải ách chi thần, nhân diệc hữu trì trai giả.

          俗传水官解厄之辰, 人亦有持斋者.

          (Tục truyện lúc Thuỷ Quan giải ách, cũng có người trai giới)

          Ngoài ra trong dân gian, vào Hạ nguyên tiết còn có tập tục các thợ trong dân gian tế “Lô thần” 炉神 (thần lò). Lô thần chính là Thái Thượng Lão Quân 太上老君, đại khái là xuất phát từ việc dùng lò luyện đan của Đạo giáo.

          Hạ nguyên tiết cũng là tiết cuối cùng trong một năm lúc trăng tròn. Lúc trăng tròn này, mọi người phải tiến hành hoạt động tế tổ trọng đại nhất. Thanh Minh tiết 清明节 là là tế tổ lấy gia tộc làm đơn vị, Trung nguyên tiết 中元节là tế tổ lấy gia đình làm đơn vị, còn Hạ nguyên tiết 下元节là tế tổ lấy dân tộc làm đơn vị. Dân tộc Hoa Hạ 华夏 vào ngày tế tự này, đáng để kính trọng nhất chính là tổ tiên, rất nhiều địa phương thiết lập đàn cúng rất hoành tráng, trang nghiêm, thần thánh, nhìn qua sẽ lưu lại kí ức sâu đậm trong lòng.

                                                                           Huỳnh Chương Hưng

                                                                           Quy Nhơn 19/11/2021

                                                                       Rằm tháng 10 năm Tân Sửu

Nguồn

https://baike.baidu.com/item/%E4%B8%8B%E5%85%83/13132161